Schoontje Roos-Blitz

Mirne

‘Een mens is pas vergeten als zijn naam vergeten is.’

Ergens in 1989 sta ik op een warme zomerdag in mijn voortuintje aan de Jacob van Lennepkade in Amsterdam te werken. Als ik daar tuinier zijn er altijd wel gesprekjes met de buurt. Er komt een oude mevrouw langs lopen, en net zoals vele anderen begint zij een praatje. Het is lang geleden, ik ben de details ervan vergeten, maar de inhoud van dat gesprek met haar zal me eeuwig bijblijven. Hoe kwamen we op het onderwerp? Ze vertelt over hoe zij vroeger in een hoedenzaak aan de Vijzelstraat werkte. Het waren de eerste jaren van de Tweede Wereldoorlog, de tijd van de razzia’s. Ze had als verkoopster in de winkel gestaan, en toe moeten kijken hoe de joodse eigenaresse werd afgevoerd. De vrouw had zich hevig verzet en vreselijk gegild. En zij, zij kon niets doen, moest machteloos toezien hoe het tafereel zich voor haar ogen afspeelde. Het was een last, die zij als oude frêle vrouw nog steeds op haar schouders meetorste -- dat was haar duidelijk aan te zien.

De hitte van deze zomerdag speelde ons allebei parten. Het zweet brak ons uit. Verzwakt moest zij halverwege op het lage muurtje gaan zitten, dat de tuin scheidde van de stoep. Maar zij wilde haar verhaal vertellen tot het eind, nu zij er mijn luisterend oor voor had gevonden. In 1989 waren er nog geen struikelsteentjes in het plaveisel verankerd, geen holocaust-namen-monument, of anderszins zichtbare tekens om weggevoerde en nooit teruggekeerde joden en andere slachtoffers één voor één persoonlijk te herdenken. Haar verhaal was het enige wat ze had om aan te reiken.

Na zoveel jaren kan ik eindelijk via allerlei digitale informatie herleiden wie haar bazin destijds was; Schoontje Roos-Blitz. Dat intussen haar eigen naam wellicht in de vergetelheid raakt, het zal haar niet deren. Haar fakkel van ‘nooit vergeten’ heeft ze kunnen doorgeven.