Marcus Samuel Cohen

Evert Klomp

Marcus Samuel Cohen werd geboren op 27 september 1888 te Breda. Hij stierf op 14 oktober 1942.Terwijl ik dit intik realiseer ik dat het vandaag 14 okt 2022, precies 80 jaar geleden is dat hij stierf. Is dat toeval of niet?

Op 8 mei 1942 lezen we in de politie verslagen het volgende. "Door agent T. wordt op aanwijzing van Driessen (een beruchte Bredase NSB 'er) aangehouden, wegens het zich in het openbaar vertoonen zonder ster den jood M. S. Cohen, geboren te Breda 27-9-1888, wonend Haagdijk 239. Hij wordt na verhoor heengezonden. Uit het proces-verbaal dat de de Sicherheitspolizei Breda  opvraagt op 23 mei, blijkt dat Marcus Samuel Cohen in de geopende deur van zijn woning stond. In het Joodse Weekblad van die datum staat een verbijzondering van eerdere maatregelen, het dragen van de ster moet ook in de portieken van woningen. 

Zaterdagmiddag 23 mei 1942 werd Marcus Cohen door een N.S.B.-politieman van huis gehaald en naar het Huis van Bewaring gebracht. Wat had hij misdaan? Op 8 mei 's morgens had hij de vuilnisemmer buitengezet. Hij had dit gedaan in zijn overhemd, zonder jasje, dus ook zonder ster. Op het politiebureau werd hij verhoord en kreeg te horen dat een fikse boete zou volgen. Het liep echter anders. Vanuit het Huis van Bewaring werd hij overgebracht naar de Polizei Gefängnis Haaren bij Den Bosch en later naar Kamp Amersfoort. Op 14 oktober overlijdt Marcus Cohen in Kamp Amersfoort (Oud Leusden). Hij wordt later begraven op het Nederlandse ereveld te Loenen. *

In de gemeentelijke administratie wordt zijn overlijden overigens eerst op 3 december 1942 genoteerd, met als omschrijving:  "Ontvangen uittreksel uit het overlijdensregister der gemeente Leusden 14 oktober 1942". In de gegevens van Kamp Amersfoort staat als doodsoorzaak "ophanging". Waarschijnlijk is dit een gefingeerde doodsoorzaak. 

Tijdens zijn leven was hij koopman in manufacturen op het adres Haagdijk 239 en 239 A, deels samen met zijn vader Hartog Cohen en  Pinas Cohen. Het gezin en de voorouders woonden sinds 1817 steeds in de omgeving van de Haagdijk. De Haagdijk en omgeving was na 1796, in de Franse tijd met de gelijkstelling van alle godsdiensten, de buurt waar zich  zich veel Joden hebben gevestigd. Aanvankelijk waren ze niet draagkrachtig, maar langzamerhand werden hun leefomstandigheden beter. Dit ging samen met de plaats van de synagoge. Eerst in een armzalige ruimte, gelegen achter het adres Haagdijk t.w. nr. B 329, nu nr. 73 in de smalle steeg "Achter de Blauwe Hand". In 1845 werd de nog steeds bestaande synagoge aan de Schoolstraat geopend.

* Vrij naar " Kroniek van 'n vervolging. Joden in Breda, Oosterhout en omstreken"  J. Bader ISBN 9789463 383660